Franciscus met Pinksteren

In de kloostertuin van de minderbroeders franciscanen in Megen vinden we dit moderne beeld van de middeleeuwse Franciscus van Assisi met de 50 vogels. Het herinnert aan zijn liefde voor de natuur en zijn eerbied voor de Schepper en alle schepselen. Het getal 50 herinnert aan het feest van Pinksteren. ‘Pinksteren’ (Grieks: Pentèkostè) betekent: de vijftigste (dag), geteld vanaf Pasen.

De evangelist Lucas vertelt in het boek Handelingen hoe op Pinksteren volgelingen van Jezus ‘gedoopt’ werden en ‘vervuld’ raakten met heilige Geest, een heftig gebeuren dat beschreven wordt in termen van hevige wind en tongen van vuur. Deze ‘uitstorting van geest’ wordt wel opgevat als het begin van de christelijke kerk. In de beeldtaal van de kerk wordt de geest veelal verbonden een duif.

Genoeg te doen: bezoek eens een kloostertuin en ervaar de stilte en het groen. Geef in eigen tuin of omgeving eens wat aandacht aan vogelhuisjes. Of zoek naar vogels rondom kerken en kerktuinen. Kijk eens op de website inspiratie-tuinen.nl met informatie over kerktuinen en kloostertuinen.

De duif

De duif is vaak op afbeeldingen te zien. Het is de geest die van God uitgaat. Doop en duif doen aan elkaar denken, zoals bij Jezus’ doop. Soms worden de apostelen als 12 duiven afgebeeld. De duif was ook altijd een symbool van nieuw leven (Noach), vrede (Pax Christi) en vrijheid (vrij in Christus). De roep om de Geest heeft door de eeuwen heen in muziek op vele manieren geklonken. Bekend is het ‘Veni Sante Spiritus’: kom Scheppergeest.

Kom, heilige Geest, Gij vogel Gods, Daal neder waar Gij wordt verwacht …

(…) Er is geen licht dan waar Gij zijt, Uw vleugels breidt, uw vleugels strekt … (tekst Ad den Besten, Liedboek 680)

In de Middeleeuwen werd het gewoonte om in de liturgie op Pinksteren tijdens het zingen van Veni Sancte Spiritus een houten vogel aan een touw vanuit het gewelf in de kerk te laten neerdalen. Het gebruik om rozenblaadjes over de hoofden van mensen te laten neerdwarrelen doet daaraan denken. (Bron: Volksgebruiken in de loop van het liturgisch jaar, Jozef Lamberts, 2001)

Duif en sperwer

Een tekst ter bezinning

‘Mijn God’ – zoo sprak de duif – ‘is innig zacht, heeft donzen wieken, en bemint ons allen;
Almachtig, heerscht hij over duizend-tallen en houdt op ieglijk duifje trouwe wacht.’
De sperwer sprak: ‘Mijn God heeft vlucht en kracht, en kan op eens uit hooger luchten vallen,
en die Volmaakte laat een juich-kreet schallen, wanneer zijn schoone neb een doffer slacht.’

Zoo keven zij; de een riep: ‘Gij lastert God’ – en de ander: ‘Gij zijt dom’
– ‘Gij wilt mij krenken’ –
– ‘Godloochenaar! – Gij drijft met God den spot!’
Een uil, vol wijsheid, zag ik stilte wenken; die sprak:
‘Verdraagt elkaar, en weest niet zot,
daar wij ons, allen, God met vleugels denken.’ –

(Jacques Perk, uit: Gedichten, Van Looy, Amsterdam, 1910.)

Kunstenaar Frederick Franck (1909-2006) maakte het beeld van Franciscus van Assisi waarbij 50 vogels uit diens hand de vrijheid kiezen. In de kloostertuin van de franciscanen in Megen is een kopie van dit beeld te zien, maar ook in de tuin in Den Bosch.

Tekst en foto’s: Tini Brugge