Agatha is een heilige uit de 3^e eeuw, haar gedenkdag is op 5 februari. Zij behoort tot een zevental vroegchristelijke vrouwelijke heiligen van naam. Zij waren in de traditie invloedrijk en van grote betekenis. Het gaat om Maria Magdalena, Agatha, Agnes, Anastasia, Cecelia, Catharina en Lucia. Ze kregen allen met vervolgingen te maken. Hun keuze voor het christendom impliceerde een keuze voor Christus, hun bruidegom, met afzien van een huwelijk met een wereldlijke huwelijkskandidaat. Daarbij ontmoetten zij weerstand. In legenden wordt verhaald hoe ze om hun standvastig geloof als martelaar werden gedood. Zo verging het ook Agatha, tijdens haar martelingen zou de grond onder haar voeten zijn gaan beven.

Leven op een vulkaan

Agatha leefde in Catanië in Italië aan de voet van de vulkaan Etna. Een jaar naar haar dood begon de grond rond de vulkaan te trillen en begon de berg vuur te spuwen. Gelovigen gingen naar het graf van Agatha, pakten haar halsdoek, staken die op een lans en liepen ermee de berg tegemoet. Zo werd verder onheil voorkomen, het vuurspuwen verstomde. Zij werd de patroonheilige of beschermvrouwe van het vuur.

Op bovenstaande afbeelding is zij afgebeeld in het licht, tegen de achtergrond van een rokende vulkaan en een brandend vuur. De palmtak en levensboom bevestigen wie zij was: omgeven door licht en leven.

Agatha in de Lage Landen

Ten zuiden van Cuijck, aan de grens met Duitsland, werd in 1371 door zogenaamde Kruisheren een klooster gesticht bij een kapel die genoemd was naar St Agatha. Deze orde van Kruisheren was oorspronkelijk bedoeld voor de geestelijke verzorging van ridders die op kruistocht waren gegaan. Dit klooster heeft de reformatie doorstaan en is het oudste klooster in Nederland, dat doorlopend bewoond is geweest. De tuin heeft bij de oude visvijvers een heuveltje dat aan de Etna kan herinneren. De ruim twee hectare tuin is openbaar, in 2021 is gevierd dat klooster en tuin 650 jaar bestaan. Bij dit klooster vormde zich het dorp St Agatha.

Dat Agatha ook in Nederland voet aan wal kreeg, komt waarschijnlijk omdat relieken van haar door heel Europa verspreid werden vanwege de vermeende genezingskracht tegen vuur en ander onheil. De ridders die op kruistocht waren geweest hadden relieken van St Agatha gekocht en ook verspreid.

Volgens een legende werd een vrouw in Holland, bij een aanval van de Vikingen, belaagd door vijandelijk vuur, ergens ten noorden van de kustplaats Velzen. Zij roept St Agatha aan en de plek begint te beven. Zo zou ‘Beverwijk’ aan zijn naam gekomen zijn, het werd een pelgrimsoord voor St Agatha. (Bron: G.S. Hoekstra, Heiligen in het Oosten, Doetinchem, 2012).

Ook Delft kent een voormalig klooster gewijd aan St Agatha. Willem van Oranje werd er doodgeschoten.

Activiteit

Bezoek eens een St Agatha plek, die aan haar herinnert. De bovengenoemde kloostertuin bij Cuijck is de moeite waard, evenals het bijbehorend museum, zie www.inspiratie-tuinen.nl

Of neem een moment voor bezinning. Hoe is het om te leven op een vulkaan? Kennen wij die ervaring zelf ook? En hoe kun je daarmee om gaan?

Tekst en foto’s Tini Brugge