Het is goed om een moment te hebben in het jaar om samen de overledenen te gedenken. Om stil te staan bij de ‘oogst’, de vrucht van hun leven en de betekenis van hen voor ons. Tegenwoordig worden er, meestal rondom 1 en 2 november, allerlei activiteiten georganiseerd, los van ieders levensovertuiging. Er worden lichtjes-bijeenkomsten gehouden voor nabestaanden, bijvoorbeeld in verpleeghuizen of op initiatief van uitvaartondernemers. Of er worden wandelingen uitgezet, waarbij begraafplaatsen een geschikte plaats zijn om te gedenken en stil te staan.

We herinneren ons het beeld van de zaaier. Degenen die wij gedenken zijn ons voorgegaan in het zaaien in goede aarde. En we herkennen in die zaaiende mens ook onszelf: wij zaaien nu op onze beurt, en straks zijn het onze kinderen en kindskinderen die de Weg van het zaaien gaan.

Zo is het altijd geweest, en zo zal het telkens weer zijn: die zaaiende mens, de eeuwen door, hopend, verwachtend, verlangend, zwoegend om vruchten voort te brengen. Het is de weg van elke mens, in de tijdspanne die hem en haar gegeven is, in de ruimte ons op aarde geschonken, op de plek waar wij leven onder de Zon.

En de bede: “voor allen om ons heen die wij liefhebben en liefgehad hebben, die hebben geploegd, gezaaid, gezwoegd en liefgehad. Geef dat het niet vergeefs was …”

De Hoofdfoto boven is ontleend aan Hildegard van Bingen: de mens die van de seizoenen leeft.

Allerzielen en Allerheiligen

In de traditie van de kerk spreekt men van Allerheiligen en Allerzielen. Soms vindt het gedenken in de kerk iets later plaats, op de laatste zondag voor de Advent, ook wel Gedachteniszondag genoemd. Het vieren van Allerzielen gaat terug op de kloostertraditie van de benedictijnen, met name de cisterciënzer kloostergemeenschap in Cluny (Frankrijk). In het jaar 998 werd hier liturgisch vormgegeven aan een gedachtenisviering voor alle gestorven gelovigen. De viering kreeg in de 13e eeuw de naam Allerzielen. Het werd gewoonte om speciale broodjes, ‘zielenbrood’ of krakelingen te eten.

Men gelooft in de zuiverende of louterende kracht van het gebed. Willem Jan Otten schrijft: “Stel je hen op hun best, liefdevolst, vergeeflijkst voor” … dan … “zal deze biddende voorstelling ook jou zuiveren.” (in: Zondagmorgen, Over het missen van God, 2022, blz. 148) Dat is misschien wel het helende ritueel dat wij nodig hebben. Telkens als we een kaarsje opsteken, thuis of in een kerk of kapelletje, gaat er ongemerkt een heilzame werking van uit. Dat geldt elke dag, het hele jaar door, het hoeft daarvoor geen Allerzielen te zijn. Probeer het eens.

De traditie van Allerheiligen is ouder. Aanvankelijk gedacht men de martelaren, de mensen die vanwege hun geloof waren gestorven. Toen het Pantheon (herbouwd in de 2e eeuw) omstreeks het jaar 600 door de Romeinse keizer werd geschonken aan paus Bonifacius IV, bracht deze er allerlei relieken van de overledenen naartoe. Zij golden als lichtende voorbeelden. Hij stelde 13 mei in als gedenkdag. De kerk van het Oosten kende een dergelijke gedachtenisviering al sinds de 4e eeuw. Omstreeks 837 verplaatste paus Gregorius de viering naar 1 november en verruimde de gedachtenis tot alle heiligen die ons zijn voorgegaan en in wier voorbeeldige voetspoor wij kunnen treden. Heiligen zijn op afbeeldingen te herkennen aan een gouden krans van licht rond of achter hun hoofd. De krans van licht doet denken aan de zon, beeld van de Eeuwige, die zijn licht doet opgaan over alle mensen. Heiligen brengen ‘heil en verlichting’ door hun bijzondere levenswijze.

Wij gedenken onze overledenen met een kaarsje, lichtje, bloemetje en goede geuren (geurkaarsje).

Niet alleen op Allerheiligen/Allerzielen, maar door heel het jaar.

Voor alle slachtoffers van geweld en oorlog, voor mensen die omkwamen op de vlucht voor armoede en uitzichtsloosheid.

Terwijl wij dit schrijven leggen mensen bloemen neer op allerlei plekken, en houden wakes, soms met gevaar voor eigen leven: op vrijdag 16 februari 2024 stierf Aleksej Navalny in een Russisch strafkamp.

Omstreeks dezelfde datum wordt steeds vaker Halloween gevierd, een feest dat in de Keltische traditie bestond en later met Allerheiligen werd verweven. (https://nl.wikipedia.org/wiki/Halloween )

De chrysant is een bloem die in dit seizoen bloeit en veel begraafplaatsen in deze tijd siert. De bloem kreeg daarom de volksnaam Allerzielenbloem.

Bron: zie voor ‘planten in gelovig perspectief’ inspiratie-tuinen.nl

Tekst en foto’s Tini Brugge