Als misdienaar in de Jozefkerk van Amsterdam West, was ik graag vroeg in de sacristie. Ik mocht dan Theo, de lange koster, helpen met het klaarleggen van de paramenten, de liturgische kleding van de priester. Dat was een heel pakket, dat nauwkeurig gevouwen moest worden. Wat me intrigeerde, was dat er bij elk kledingstuk een gebedje gepreveld werd. Bij de albe, de schouderdoek, de cingel, het kazuifel. Je kon je niet even roets-ratsj omkleden. Het gebeurde met grote zorgvuldigheid. Met religieuze aandacht. Ik vermoed dat deze gewoonte uit het jodendom stamt, waarin – naar ik gehoord heb – zelfs een gebed bestaat voor bij de stoelgang.

Liturgie van het gewone leven

Ik lees in een blog van een protestantse journalist dat hij bij iedere dagelijkse handeling een citaat uit de bijbel heeft. ‘Als ik ’s morgens de gordijnen opendoe, voel ik de verbinding met de Bijbelse oertekst ‘Er zij licht’ uit Genesis 1. Als ik ga slapen zweeft de tekst ‘Ik lag en sliep gerust van ’s Heren trouw bewust’ boven mijn in slaap vallende lichaam.’ Hij noemt het de liturgie van het gewone leven. ‘De liturgie van het gewone leven helpt me met aandacht op te staan, de tafel te dekken, te fietsen’.

Ik zelf ben niet zo goed in Schrift citaten. Maar ook bij mij komt het ‘Er zij licht’ op, als ik de gordijnen openschuif. Voordat ik in slaap val zing ik soms in gedachte de melodieën uit de gregoriaanse completen: ‘In manus tuas, Domine’(In uw handen, Heer, beveel ik mijn geest) of ‘Te lucis ante terminum’ (Nu het daglicht ondergaat…). Het is een slaapliedje, maar ook meer dan dat. Het verbindt me met al mijn broeders en zusters die zich waar ook ter wereld te ruste leggen na gedane arbeid. Het maakt de ruimte van de nacht tot een betrouwbare schoot, waarin je veilig kunt rusten.

Dergelijke teksten en gewoontes zijn hulpmiddelen om bewust in het leven te staan. In Stoutenburg gebruikten we voor de (vaak hectische afwas) het beeld: de boeddha in bad doen. Dat ontleenden we aan Thich Nath Hahn, de boeddhistische monnik die zulke prachtige boekjes schreef over Zen in de praktijk van alledag. Hij leerde ons ‘diep kijken’. Aandacht voor de vuile vaat, alsof je heilig vaatwerk reinigt.

Diep kijken

In alle gevallen gaat het bij de priester, de dominee en de monnik om liefdevolle aandacht voor wat je aan het doen bent. Het gaat niet alleen om de schone vaat, maar zeker zoveel om de manier waarop die vaat schoon wordt. Aandacht, mindfulness. ‘Voel het water op je huid. Het bord in je handen. Verbind je geest met het huidige moment. Laat je tegenzin voor de afwas los. Glimlach naar gedachten van spijt of onrust. Breng al je liefdevolle aandacht naar wat er nu is: de afwas.’ En dieper kijkend: ‘Zie de hele kosmos in je afwas.
Waar komt het metaal van je bestek vandaan? Het glas? De klei in het bord? Wat waren hun vorige levens? Waar zullen ze zijn over 10.000 jaar?’

Dat wat er nu is, kan je verbinden met die nog veel grotere werkelijkheid, met het mysterie van het bestaan, met God. Voor Franciscus was al het zichtbare een onthulling van en een verwijzing naar de Onzichtbare. Alles wat leefde verwees hem naar de Levende, al het schone riep bij hem het beeld op van de Allerschoonste, al wat goed was verbond hem met Die-Alleen-Goed is. In zijn encycliek ‘Laudato si’ verwijst de paus ook naar Franciscus als een ultiem voorbeeld voor zo’n beschouwende, diep kijkende, contemplatieve levenshouding.

Tau-kruisje

Zo’n respectvolle manier om naar de mensen en de dingen om je heen te kijken is volgens mij een grote bijdrage aan een duurzame manier van leven. Het zal je omgang met mensen en dingen veranderen, verbeteren, verdiepen. Het zal je helpen te focussen op de zaken waar het in het leven om gaat.

We zijn de Veertigdagentijd ingegaan. Deze periode biedt een prachtige gelegenheid om ons te oefenen en te bekwamen in een respectvolle, aandachtige en eerbiedige manier van leven. Een hulpje daarbij is voor mij het franciscaanse Tau-kruisje dat ik ’s avonds afleg en ’s morgens weer omhang. Daarbij zeg ik hardop: Mag ik vandaag liefdevol leven uit liefde voor Uw liefde. Maar het kan ook een kaarsje, een foto, een voorwerp zijn dat je met die intentie ergens hebt neergelegd of bij je gaat dragen. Als je het dan ziet of voelt, weet je weer: ja, zo wil ik leven.

Guy Dilweg ofm