‘Ik Ben…!’
Algemene informatie bij de 40-dagentijd
De Veertigdagentijd is de periode van zes weken voorafgaand aan Pasen. Men rekent veertig dagen terug, maar telt de zondagen niet mee. Na de uitbundigheid van carnaval komt de ingetogenheid, beginnend met Aswoensdag.
De veertigdagentijd, vastentijd is als een tocht door de woestijn op zoek naar leven. Het is een periode om stil te staan bij het lijden in de wereld, elders en in de eigen omgeving. Zelfs het orgel zweeg en zwijgt in de kloosters.
Afzien van het vele, geven van aalmoezen en bidden worden in de christelijke traditie altijd in een adem genoemd. In deze tijd wordt zowel persoonlijk als in de gemeenschap stil gestaan bij het lijden en bij taken en verantwoordelijkheden om te komen tot een rechtvaardige en vreedzame wereld (Jesaja 53, vers 3-8).
De veertigdagentijd is ook een voorbereiding op het uitbreken van de lente, het uitbreken van nieuw leven met al zijn geuren en kleuren.
Symboliek
- De liturgische kleur is paars met uitzondering van de vierde zondag, die roze is.
- Vergankelijkheid : as, jute
- Een weg: bijvoorbeeld met jute of paarse lappen
- Woestijn: zand, cactus
- Berg: stenen
- Water: schenkkan, doopvont
- Licht: (paas) kaars, waxinelichtjes, olielamp
- Leven: palmtakjes(buxus), takken met groene knoppen
- Lijden: takken met doornen, prikkeldraad
Het is traditie om in de Veertigdagentijd weinig tot geen bloemen te gebruiken. Sobere composities met bijvoorbeeld snoeihout hebben de voorkeur. Het werken met droogbloemen is een alternatief. In de tuin is, ondanks de winter, van alles te vinden waarmee je iets kunt uitdrukken.
Materiaal
- Buigzame takken om vormen mee te maken: berk, kornoelje, wilg
- Kleurrijke takken; gele, groene en rode kornoelje, gele, roodbruine en bruinzwarte wilg. Door het schillen van takken krijg je witte kleuren.
- Snoeihout – ruimte scheppen voor nieuw leven
- Distels en doornen, braam, roos, acacia etc. – beeld van lijden
- Paarse bloemen , peperboom, paarse winterhei, krokus, primula, anemoon, tulp – liturgische kleur van de Veertigdagentijd
- Riet, rietsigaar – Christusstok, doortocht door de Rietzee
- Biezen – water, het biezenmandje van Mozes die het volk door de woestijn leidde
- Wilgenkatjes – beeld van het evangelie door de levenskracht, wortelt snel
- Klimop: trouw
- Brem: Herinnering aan Elia die, voordat hij zijn veertigdagen tocht door de woestijn begon, onder een bremstruik in slaap viel maar werd gewekt door een engel die hem aanspoorde op weg te gaan, 1 Koningen 19:4-14.
Bremtakken zouden ook gebruikt kunnen zijn bij de geseling van Jezus. - Sneeuwklokje: hoop.
- Blad van de Aäronskelk: In de lezing van de zesde zondag van de Veertigdagentijd wordt geurige olie over het hoofd van Jezus uitgegoten. Het is een verwijzing naar de geurige olie in de baard van Aäron, een teken van zijn uitverkiezing en bevestiging.
- Paarse kerstroos: die wordt wel vastenroos genoemd vanwege de kleur en omdat ze vaak pas in de vastentijd bloeit en niet met Kerst.
- Judaspenning: verzamel de ‘zilverlingen’ in de nazomer en bewaar ze op een droge plek. Judaspenning bloeit in april paars.
Tekst: Tini Brugge
‘Ik Ben…!’
Deze serie schikkingen begint op de zondag voorafgaand aan de veertigdagentijd en is gebaseerd op de volgende teksten:
- Brood dat leven geeft – Johannes 6: 32-40
- Levend water – Johannes: 4: 1-30
- Licht voor de wereld – Johannes 8: 12-20
- Goede herder – Johannes 10: 11-21
- Ware wijnstok – Johannes 15: 1-8
- Weg, waarheid en leven – Johannes 14: 1-3
- Opstanding en het leven – Johannes 11
- Witte donderdag
- Goede vrijdag
- Stille zaterdag
- Pasen – Opwekking – Johannes 20: 1-23
Scroll helemaal omlaag voor informatie over materiaal en werkwijze.
1 Brood van leven
‘Open onze ogen als
primula’s met een gouden hart,
voor de hemel op aarde.
Leer ons leven
als graankorrels
die loslaten, sterven, openbreken
leven, groeien, vruchtdragen
voedsel worden voor velen.
Open onze ogen
Voor verbondenheid
die ons sterkt en voedt’.
2. Bron van nieuw leven
‘Dorst lessen,
zijn als levend water,
dat naar de laagste plekken stroomt,
in de diepte verdwijnt,
om vanuit verborgenheid
een bron te worden
een fontein op aarde
die de hemel in zich draagt
als blauwe bloemen,
en nieuw leven schenkt
voor je zelf, voor anderen’.
3. Levenslicht
‘Als witte bloemen
uit het duister
aan het licht komen,
om zelf licht te zijn
voor zoekenden,
dwalenden,
lijdenden,
stervenden:
hemels licht op aarde
en in stilte stralen
en zijn’.
4. Leven behoeden
‘Herder zijn in deze tijd:
leven beschermen,
leven behoeden,
voor anderen een thuis zijn,
een steun,
een stok die staf wordt
om leven te leiden
en samen te brengen
in een nieuwe leefruimte,
en warme verbondenheid’.
5. Vrucht dragen
‘Zijn als een rank
aan een wijnstok,
is leven in verbondenheid
is ruimte scheppen voor
jezelf, anderen
door te snoeien
om vrucht dragen,
alleen en met elkaar,
en samen te genieten
van hemelse zoetheid
op aarde’.
6. Een levensweg
‘Mensen van de weg,
in de stad,
op het land,
gaandeweg God
op het spoor komen.
Trouw blijven
aan het Woord
dat nieuw leven schept
in lijden en sterven,
bij verraad en in eenzaamheid,
bij vallen en opstaan’.
7. Jeruzalem
‘Als een koning
verwelkomd worden,
niet hoog verheven,
gekroond met juwelen,
maar als een mens
verbonden met leven en dood,
Tere viooltjes,
ootmoedig getooid met hemelsblauw
markeren de weg.
Weten dat wie in God gelooft
zal leven.
Groene palmtakjes
bekronen hoop op leven
in liefde gedragen’.
8 Witte donderdag
‘Ik ben…
als een knop
die uit de dood
tot leven komt
en doorbreekt,
als kwetsbaar groen,
groeit en vruchten draagt
Ik zeg:
dien elkaar:
deel brood en wijn.
Leef,
trouw aan de Eeuwige’.
9 Goede Vrijdag
‘Sterven:
in verbondenheid
met de Eeuwige,
zonder einde en begin,
verweven
met liefde en leed.
Duisternis valt.
Groen van hoop,
zoekt klimop het licht’.
10 Stille Zaterdag
‘In de stilte van de nacht
valt het eerste licht
op het Woord van trouw
en opent het zicht
op het Verbond
met het leven:
Sta op!
Lééf!’
11 Pasen
‘Leven,
Bevrijd van banden,
en verwikkelingen
die leven doden.
Opgaan en opstaan,
opnieuw
als zon op aarde,
de nacht voorbij,
Licht zijn
in een tuin
waar stenen spreken
van leven
getooid in voorjaarsgroen
en stralend wit en geel’.
Tekst Tini Brugge
Symboliek en werkwijze bij deze schikkingen
Een lege schilderijlijst, bekleed met paarse voile en daarachter een brandende kaars is de basis van iedere schikking. Vervang de paarse voile voor Witte Donderdag door witte voile, voor Goede Vrijdag door grijze voile . En op Stille Zaterdag schuiven de beide stroken stof opzij om plaats te maken voor het Paasfeest. Hemel en aarde zijn voorgoed verbonden.
Paars is kleur van verstilling en bezinning; wit is kleur van feest en zuiverheid.
Achter de lijst een brandende kaars als symbool voor Gods aanwezigheid, door de voile verspreidt het licht zich zoals een ster dat ook doet.
- Brood dat leven geeft – Johannes 6: 32-40
Primula’s, symbool voor onze ogen
Korenschoof, symbool voor het Levende Brood
Druiven, symbool voor vruchtdragen, voedsel voor velen; en symbool voor het offer van Christus
Een platte schaal voor de plantjes, met de korenschoof ertussen- zorg dat de stelen droog blijven!- de druiven liggen op een aparte schaal om vlekken te voorkomen. - Levend water – Johannes: 4: 1-30
De schenkkan gevuld met blauwe bloemen ligt op een standaard, symbool voor de Bron met het Levende Water. Kippengaas in de kan houdt de bloemen op de plaats.
Kleine schaal met bloemen en grassen, gestoken op bijvoorbeeld een loodprikker, symbool voor de fontein van Levend Water op aarde , de verspreiding van het Goede Nieuws onder de volkeren. - Licht voor de wereld – Johannes 8: 12-20
Het geheel heeft de vorm van een bol, wereldbol; twee halfronden en de evenaar.
Twee witte (gedroogde of verse) Hortensiabollen, symbool voor de weerkaatsing van het licht uit de hemel over de aarde.
De lila/paarse Statice is tussen twee schijven van karton geklemd, lijm aan elke zijde een hortensiabol en plaats het geheel op een standaard. - Goede herder – Johannes 10: 11-21
Een staf van gedroogd bananenblad, beeld van de herder die zijn schapen hoedt; heideplanten en plukken wol verbeelden de kudde. - Ware wijnstok – Johannes 15: 1-8
Het geheel is een verwijzing naar het Heilig Avondmaal. Muscari Armeniacum wordt Blauw Druifje genoemd.
De druivenrank staat hier geklemd in een stronk. - Weg, waarheid en leven – Johannes 14: 1-3
In het spoor van Jezus willen gaan is nederig zijn zoals kleine viooltjes symboliseren. Het Woord is opengeslagen bij de tekst om te lezen, te verstaan en te doen. Klimop langs het eenvoudige kruis is beeld van trouw - Opstanding en het leven – Johannes 11
Palmpasen- een kroon bekleed met buxus als beeld voor de koning die Jeruzalem binnenkomt uit liefde voor het leven. Ook hier kleine viooltjes, symbool van nederigheid. - Witte donderdag
De paarse voile is vervangen door witte voile – wit is de kleur van zuiverheid - Goede vrijdag
De witte voile is vervangen door grijze/zwarte voile – grijs/zwart is de kleur van ontrouw en rouw.
Groen is de kleur van hoop; Klimop dat zich hecht en omwikkeld is beeld van Gods trouw, ook in de dood; Judaspenning- de zaadvliezen lijken op munten- is beeld van verraad. De doornenkroon is gemaakt van lange slingers van de Braam. - Stille zaterdag
De kaars is gedoofd. Geen voile meer, het voorhang in de tempel scheurde en er was duisternis.
Een opengeslagen bijbel- beeld van het Woord dat in vervulling gaat. - Pasen – Opwekking – Johannes 20: 1-23
De lijst is versierd met soepele twijgen en bloesemtakken. De kaars staat vol in het zicht te branden: Jezus leeft!
Voorjaarsbloemen vormen samen een tuin. Met daarbij veel narcissen, zij lijken te roepen “Jezus is opgestaan, Jezus leeft!”
De kleuren wit, geel en groen zijn verbonden met de lente, het nieuwe begin.
Twee schijven- van gevlochten riet of van hout- verbeelden het open graf; 1donkere schijf is de opening van het graf, de ander lichter van kleur is de weggerolde steen.