Een geslaagde visvangst: mensen redden

Met Sint Pieter, zo wordt hij in de volksmond genoemd, wordt de apostel Petrus bedoeld, leerling van Jezus. Denk aan het Sint-Pietersplein in Rome. Zijn gedenkdag is op 22 februari. De foto boven doet denken aan het redden van mensen in de Middellandse Zee …

Deze dag herinnert aan de eerste bisschopstoel van het westerse christendom in Rome die hij bekleed zou hebben. Het geeft hem zijn plaats in de traditie van de kerk. Maar zijn dag werd ook verbonden met meer alledaagse gebruiken. Zo brak rond Sint Petrus een nieuw seizoen aan. De pacht van het land ging in en er werd nieuw personeel in dienst genomen. Het was traditie om daarop te drinken en men at dan zogenaamde Pieterskoeken en taaimannen.

Een naam met betekenis

Op afbeeldingen is Petrus te zien met een sleutel. Het symboliseert zijn kerkelijk gezag: hij staat aan de hemelpoort en bewaakt de toegang. Maar zijn gezag wordt vooral ook ontleend aan een natuurbeeld, namelijk dat van de rots, als beeld van een stevig fundament. Het stemt overeen met zijn naam, het Griekse woord Petrus betekent ‘rots’. Zijn eigenlijke naam was Simon. Petrus is de tweede naam die Simon kreeg als leerling van Jezus: Simon Petrus. Hij was visser en werd gegrepen door Jezus’ woorden: ‘ik zal jullie tot vissers van mensen maken’.(Matteüs 4,19) De visser werd een rots waarop ‘ik mijn kerk zal bouwen’. (Matteüs 16,18)

Het brengt ook het verhaal van de visvangst in herinnering, na Jezus’ dood. (Johannes 21, 1-13)

Sint-Petrusvis

Het natuurbeeld van vis en visvangst kreeg in de traditie een bijzondere plaats. Het houdt in het alledaagse leven de herinnering levend dat vis meer is dan vis. Het beeld draagt in zich een hele schat aan ervaringen. Van vissers die geroepen werden om mensen bij elkaar te brengen, om een gemeenschap te stichten, en om wat ze hadden, bood en vis, te delen. Jezus wordt zelf aangeduid met het Griekse woord ichthus, dat vis betekent. Zo kan één beeld bij ons een wereld aan verhalen oproepen. In één beeld komt alles samen: verhalen over vissers, Jezus en een geslaagde vangst.

De volkswijsheid gaf vissen een naam die aan Petrus herinnert. Het gaat om twee soorten. De schelvis wordt ook wel Sint-Petrusvis genoemd, deze vis heeft een donkergekleurde vlek en een ‘deuk’ achter de kieuwen. Een legende verhaalt dat Petrus deze vis op die plek heeft vastgepakt, de deuk als afdruk van zijn duim herinnert daaraan.

Een andere vis, de Petrusforel (Tilapia Galilea), wordt nog steeds in het meer van Galilea gevangen. De vis heeft een platte vorm en zou herinneren aan zijn vooroudervissen die doormidden werden gekliefd, net als het water, toen het volk Israël door de Rode Zee trok (in het boek Exodus).

Ooievaars op vleugels

De datum in het jaar om te gedenken, hier 22 februari, was dikwijls aanleiding voor een mooie spreuk van de dag, die het kerkelijk of religieuze leven verbond met het leven van alledag. Bijvoorbeeld deze:

‘Met Sint-Pieters stoel, Komen de ooievaars in het gewoel.’

Ooievaars zijn trekvogels, ze komen terug na de winter en worden hier weer actief. Ooievaars worden bij ons verbonden met het idee dat ze vruchtbaarheid brengen, die bezorgen de baby’s thuis. De ooievaar is trouw aan nest en partner en besteedt veel zorg aan de jongen. Misschien wordt daarom de ooievaar in het Hebreeuws ‘goed’ genoemd (chasidah)?

Op de profeet Zacharia hebben met name de vleugels van de ooievaar indruk gemaakt:

Ik zag twee vrouwen komen aanzweven met de wind in hun vleugels;

ze hadden vleugels als van een ooievaar. 

(Zacharia 5,9)

Rond Sint Pieter begint de 40-dagentijd. Vis kan ons ook herinneren aan het belang van soberder eten. De traditie om op vrijdag geen vlees te eten, was uitdrukking van onthouding: afzien van wat luxe is. Kunnen we elkaar daartoe misschien stimuleren?

Namen kunnen betekenisvol zijn, we spreken niet voor niets van doopnamen. Welke namen roepen bij jou iets op?

Verbind je ze nog met een jaarkalender?

Welke beelden in de natuur roepen bij jou herinneringen op of hebben een eigen zeggingskracht?

Hebben ze nog een vast plekje in je alledaagse leven? In je hart, aan de muur, in een hoekje, op een vast moment in de week?

Tekst en foto’s Tini Brugge