De keus is aan ons

In 2009 hebben de Verenigde Naties 8 juni aangewezen als Wereldoceanendag. Zo willen we jaarlijks stilstaan bij de bedreigingen die op de oceanen afkomen. We kennen ze allemaal: vormen van vervuiling, opwarming, overbevissing, annexering en exploitatie van de zeebodem. Het raakt aan de algehele kwaliteit van het water en de leefcondities. We weten hoe robuust de aquatische ecosystemen zijn en tegelijkertijd hoe kwetsbaar en fragiel ze zijn. Ze verdienen onze bescherming. Dat begint allereerst met aandacht voor wat er leeft.

David Attenborough heeft geprobeerd met zijn prachtige natuurdocumentaires een zaadje bij ons te planten. Steeds meer verbond hij er ook een indringende waarschuwing aan. Hij zegt: “We hebben nog één kans om … de fantastische planeet die we hebben geërfd te herstellen.” (in: Een leven op onze planeet, 2020)

Rachel Carson waarschuwde al eerder. Al in 1962 schreef zij:

“We staan nu op een punt waar twee wegen uiteengaan. Maar … ze zijn niet even aantrekkelijk. De weg die wij lang zijn gegaan is bedrieglijk gemakkelijk, een vlakke snelweg waarop we met grote snelheid voortgaan, maar waar aan het einde onheil wacht. De andere weg – de weg die veel minder is begaan – biedt onze laatste én onze enige kans om … de aarde te behouden.” (Rachel Carson in: Silent Spring, 1962)

Stilstaan bij Rachel Carson

Rachel Carson (1907-1964) behoort tot de meest inspirerende en invloedrijke schrijvers over de oceanen. Deze Amerikaanse waterecoloog en oceanoloog zag zichzelf graag als ‘dichter van de oceanen’. Zij combineert haar grote deskundigheid met een fascinatie voor de schoonheid en ontzagwekkendheid van de natuur. Die verwondert en maakt klein.

Ze wordt wel met een knipoog Sint Rachel genoemd, een moderne heilige, een eigentijdse held. Rolmodel en inspirerend persoon. Ze wordt gezien als moeder van de milieubeweging, die door haar optreden vleugels kreeg. Haar boeken waren bestsellers en zijn nog steeds lezenswaard: Under the Sea Wind (1941) geeft een naturalistische beschrijving van het leven in de oceanen; The Sea Around Us (1951) is vol poëtisch proza over de zee, en stond meer dan een jaar op The New York Times bestsellerlijst, werd in 28 talen vertaald, en meer dan een miljoen boeken werden verkocht. Van grote betekenis was haar laatste boek, dat de noodklok luidde over milieuvervuiling: Silent Spring (1962), en dat zou leiden tot een eerst verbod op het dodelijke insecticide DTT, ook in Nederland. De milieubeweging heeft veel aan haar te danken.

Op Earth Day, 22 april, kan men stilstaan bij haar sterfdag. Organisaties op het gebied van natuur en milieu vieren deze Dag van de Aarde al sinds 1970 met allerlei activiteiten.

Tekst en foto’s Tini Brugge

Bronnen

Zie het essay “The Right Way to Remember Rachel Carson”, van de bekende historica Jill Lepore in: The New Yorker, 26 maart 2018.

En: Medard Hilhorst, Rachel Carson, op de bres voor de aarde, KNNV-uitgeverij, 2022.